研究ノート
江戸・東京のデータ

DATA FOR EDO-TOKYO : INTRODUCTION

This page features the raw research notes made during the research stage. The notes are incomplete and may contain initial errors in understanding that were corrected in the final text. They are nonetheless helpful for further study. The data on this page is not shown in the printed book.

IMPORTANT: Not all raw data discovered is displayed on this website. There is more data in my personal notes.

EDO-TOKYO LOCATIONS

These are the known locations of the Consulate in Tokyo. The years are mostly (but not exclusively) based on the publication years of the Japan Directory, the Yellow Pages, etc., so they need to be checked more carefully. They generally run one year behind.

Dutch Diplomats at current location in Tokyo

DRAFT

• Shinpukuji Temple, Minato-ku (1858) (Note: more info)
• Saioji Temple, Minato-ku (1859) (Note: more info)
• Chooji Temple, Minato-ku (1859~1870) (Note: more info)
• Tsukiji Foreign Settlement, Chuo-ku (1868)
• Shiba-koen, Minato-ku (1886 OR 1887~Present)

Saioji (西應寺)

Address: 2-25-6 Shiba, Minato-ku, Tokyo 105-0014.

Shinpukuji (別院真福寺) — about six months from March 1858 (Ansei 5). The temple was destroyed by the Great Kanto earthquake of 1923 (Taisho 12).
Address: 1-3 Atago, Minato-ku, Tokyo 105-0002.

CURRENT EMBASSY LOCATION

History of the current location of the embassy according to From Trading Post to Embassy: Dutch Envoys in Japan. Press and Cultural Section, Royal Netherlands Embassy, Tokyo, 1991.

1. 1883, March — Embassy grounds leased from the Japanese government (is this date correct?)
2. 1923, September 1 — Wooden building housing the Legation burns down after the Great Kanto Earthquake
3. 1928 — New official residence completed, designed by American architect James M. Gardiner (who designed the famous Nikko Shinko Church) and the Japanese architect K. Kambayashi
4. 1952, April 28 — The Legation becomes an Embassy
5. 1963, April — Additional office wing is opened by H.R.H Princess Beatrix (search for photos!)
6. Late seventies — The office wing becomes too small, plans are made for the construction of a new chancery, separate from official residence. The conditions are formulated as follows: “The location for the building is uniquely placed in bustling Tokyo. The Embassy compound is considered a cultural monument: with its Japanese garden its is a haven of tranquility in this metropolis. The location for the new building us subordinate to that of the official residence. The building to be constructed and its infrastructure will have to be given an identity within this context, in harmony with the surroundings and not interfering with the monumental and dignified official residence built by Gardiner in 1928.”
7. 1990, spring — Construction of a fan shaped building designed by Dutch architect Hans van Os and reminiscent of Dejima, starts. The landscaping, based on the shape of a ginkgo leaf, was done by Karin Daan. The grounds are dominated by old ginkgo trees.
8. 1991, October 22 — Her Majesty Queen Beatrix of the Netherlands opens the new office.
9. When? — The old office wing adjoining the official residence is torn down.
10. 2006/2007 — Land purchase. How much, where, why?

NOTES

1. Pertinent document from the MOF Archives.
2. Research on Saioiji by Bas Valckx: Het bord voor de huidige tempel waarop de link met NL staat vermeldt, is gebaseerd op het boekje: 幕末の外交史跡、港区の文化財・第１集, 1964. Ik heb dit boekje opgezocht in de Minato-ku bibliotheek en gekopieerd. De belangrijkste stukken uit de geschiedenis over Saioji (uit dit boekje): Met het afsluiten van het Verdrag van Vriendschap en Handel tussen Nederland en Japan Ansei op 18 augustus 1858, wordt de Nederlandse legatie vanaf het volgende jaar (29 september 1859 gaat verdrag in) in Edo gevestigd en wordt de Saioji in gebruik genomen. Er werd een schrijfkamer en opslag op de 2e verdieping gebruikt als/door de legatie. Donker Curtius verbleef hier (BV: vraag is hoe vaak en hoe lang…hij was voornamelijk in Nagasaki). In juni 1861 staat er genoteerd (BV: waar?) dat er 85 ryo voor het accomoderen van buitenlanders, 153 ryo voor andere (kostenposten), en dat de schrijfkamer en opslag werden gerepareerd (BV: dit kan ook als afrekening na het gebruik zijn, zoals bij Shinpukuji ook vermeldt staat.). Graaf Elegin verbleef met zijn delegatie in Saioji vanaf 16 augustus 1858.
3. Op 19 januari 1868 brandt de Saioji volledig uit agv de schermutselingen rond de aanval op de residentie van de Satsuma clan (die naast de tempel lag.
   Hierbij zijn alle archieven omtrent de NLe legatie verbrand en zijn alle bekende feiten via andere bronnen boven gekomen (BV: welke bronnen). Actie: check het NL-JP vriendschap en handel op comments over het in gebruik nemen van Saioji als legatie.
4. Chooji: In hetzelfde boekje staat onder het hoofdstuk over Cho’oji, dat met het verdrag het verblijf van diplomaten in Edo werd toegestaan en dat daarmee Cho’oji in gebruik werd genomen. De hoofdstukken in het boekje zijn door verschillende onderzoekers geschreven. (uit Bakumatsu, 2008, pag 106) De Duitse diplomaat Rudolf Lindau (1829-1910) die de eerste Zwitserse delegatie naar Japan leidde en vanaf september 1861 in Japan verbleef, schreef over de NL vertegenwoordiger de Wit die in de kleine tempel Chooji verbleef bijna als een gevangene en er daarom de voorkeur aan gaf om het grootste gedeelte van de tijd in Yokohama en Nagasaki te verblijven.
5. In 1863 laat Polsbroek aan Japanse regering weten dat hij in Chooji gaat wonen (Bakumatsu, 2008). “On 6 February 1864, penultimate day of the Japanese year, I found myself for the second time in Edo, where the Dutch corvette of Captain Van Rees, ‘Djambi’, had brought me to proceed, together with the Tycoon’s representatives, to the signing of the treaty with Switzerland. In addition to the members of the mission a few friends attended the ceremony, including the Dutch representative Mr de Polbroek and Captain Le Couriault du Quilio, commander of the flagship of the French fleet, ‘Sémiramis’. The Tjoôdji was as full as an alpine hotel on a beautiful summer’s evening, the weather magnificent and the company in an excellent frame of mind.” 37 In 1863, the Netherlands had transferred the consulate general from Nagasaki to Yokohama. In Edo it had the Chōōji temple (長応寺, ill. 4) on the Isara-ko hill (Tokyo, district of Shinagawa) at its disposal for the legation. This was used for the negotiation of treaties between the shogunate and European countries like Switzerland, Belgium, and Denmark. As the prevailing tensions at the time offered no guarantee of safety, Humbert went only twice to Edo and to Chōōji, although he seemed to especially appreciate these places: “The garden pond is fed by water seeping from a grotto half hidden
   by vegetation behind the living room. Next to the grotto one can see a niche and a Buddhist statue in front of which is a small altar. Nothing could be
   more peaceful than this pious solitude. Generally speaking, our first impression is one of delight. One would like to spend the summer in this refreshing and peaceful retreat, just as at home in Switzerland one withdraws to the mountains.” 38 The temple, which was tied to the Tokugawa dynasty, was dedicated to the soul of the first concubine of Shogun Tokugawa Ieyasu.39 This rich and privileged temple declined during the Meiji restoration and was removed to the most remote outskirts of Japan at Horonobe in the north-west of Hokkaido. The Dutch Embassy is still located on the hill formerly occupied by the Chōōji temple.(BV: dit laatste is natuurlijk een flinke fout in het verhaal…). Bovenstaande quote uit boekje Zwitserse ambassade in Tokio (2016), opmerkingen Humbert alsmede afbeeldingen van Chooji te vinden in Le Japon Illustre, 1870. Engelse versie van dit boek uit 1874: Japan and the Japanese Illustrated by Aime Humbert, 1874, edited by H.W. Bates.
6. Even though Chooji was the official legation, De Graeff van Polsbroek generally lived and worked at the legation in Yokohama. He only irregularly and briefly visited Edo for discussions with Japanese officials. His contact with his fellow diplomats took place in Yokohama. I have been able to find several sources that collaborate this.
7. Description of Chooji: “The garden pond is fed by water seeping from a grotto half hidden by vegetation behind the living room. Next to the grotto one can see a niche and a Buddhist statue in front of which is a small altar. Nothing could be more peaceful than this pious solitude. Generally speaking, our first impression is one of delight. One would like to spend the summer in this refreshing and peaceful retreat, just as at home in Switzerland one withdraws to the mountains.” Swiss diplomat Aimé Humbert in 1864. Source: 150 Years of Diplomatic Relations between Switzerland and Japan.
8. In 1866, De Graef van Polsbroek lived in Chooji: “’s Avonds kwamen wij aan bij den Hollandschen Consul Generaal, waar wij onzen intrek hebben genomen.” Source: Leraar onder de Japanners, Page 66 “Edo, September 9, 1866”. But in October 1866 (page 68), Gratama also writes about the hospitality of De Graeff van Polsbroek in Yokohama…
9. Research by Else Bemers: Het gezantschapsgebouw was deel van een nalatenschap van de heer van der Pot. De heer Ferdinand van der Plate, was beheerder van die nalatenschap. (brief 26-03-1917, pagina 3). In die hoedanigheid verkocht hij namens de erfgename (Johanna Y. van der Pot) de gezantschapsgebouwen no. 1 (Shiba Kiri) aan de Nederlandse overheid op 12-02-1916.  (verkoopakte 12-02-1916). Op 21-06-1916 verkoopt gezantschapsraad Johannes Antonius van de Polder no. 2 (Shiba Kiridoshi) aan de Nederlandse overheid (verkoopakte 21-06-1916). Andere adressen dan de twee hier genoemde kwam ik niet tegen.
10. Uit de dossiers werd wel duidelijk dat de gebouwen weinig bespaard bleef. Na de aankoop werd gerenoveerd en uitgebreid, was er in 1923 de aardbeving, daarna volgde een brand, waarop een nieuw hoofdgebouw met kanselarij werd gebouwd, in 1924 dreigde verzakking, zware regenval eiste zijn tol en zo volgde een ‘aardstorting’. Gezant Pabst leefde in gebouw no. 2, en in 1917 bevond zich de kanselarij in de gezantschapswoning. Toen een nieuw gezantschap gebouwd moest worden in 1923 werden regelmatig overzichten van de uitgaven opgesteld, ik heb daarvan een enkel exemplaar gefotografeerd als voorbeeld. Uit  correspondentie van november 1928 blijkt dat de firma Shimizu-Gumi Company vermoedelijk foto’s heeft genomen van het in- en exterieur van het gezantschap. Misschien dat jullie via dit bedrijf ook foto’s uit die tijd kunnen bemachtigen. Ik krijg de indruk dat tijdens herstel, uitbreiding etc. van de gebouwen, het personeel verbleef in díe gebouwen op het gezantschapsterrein waar op dat moment niet werd gerenoveerd.
11. A wooden Residence stood at the embassy through 1923. A new one was built on the same location in 1928 and still stands.
12. In the 1927 contract with Shimizu for the construction of the Residence in Tokyo, Sakae is written as Sakaya.
13. “Wij bezochten ook het Nederlandsche gezantschapsgebouw te Tokio. Het was in goede staat, en gedurende de oorlog goed verzorgd door het Zweedse gezantschap. Ik vond er talrijke gepakte koffers en kisten van de vroegere, overleden gezant, generaal Pabst, welke op vervoer naar Nederland wachtten. En ik liet een Nederlandse vlag hijsen, welwillend afgestaan door de gezagvoerder van het in Tokiobay liggende Nederlandse hospitaalschip Tjitjalengka.” 3 september 1945. pp 224, Memoires van C. E. L. Helfrich Luitenant-Admiraal b.d. Tweede Deel: Glorie en tragedie
    Elsevier 1950, Amsterdam/Brussel. Lieutenant Admiral Conrad Emil Lambert Helfrich (1886–1962) of the Royal Netherlands Navy was a leading Dutch naval figure of World War II. On 2 September 1945, he signed the Japanese Instrument of Surrender aboard the battleship USS Missouri on behalf of the Kingdom of the Netherlands. The next day he visited the Dutch legation in Tokyo and raised the dutch flag there.
14. Declaration of war Japan-Netherlands 1942
15. In letter dated January 23, 1860 (NL-HaNA_2.05.10.08_29_0010 & NL-HaNA_2.05.10.08_29_0011), De Graeff van Polsbroek suggests that Consul General is located in Edo, and that a consul will take care of Nagasaki.
16. June 16, 1870: Dutch legation informs government of Tokyo it no longer wishes to use Chooji (NL-HaNA_2.05.10.08_36_0206).
17. March 15, 1861: Priest of Chooji requests that temple be returned because it has not been used by Dutch Consul-General for a long time, but his furniture is still there. (NL-HaNA_2.05.10.08_36_0147)
18. Letter August 23, 1865 (NL-HaNA_2.05.01_3052_0113): “Ofschoon residerende te Kanagawa in het huis hetwelk ik vroeger als Consul bewoonde, ben ik verpligt mijne legatie in Jedo aan te houden, daar ik dikwerf genoodzaakt ben mij derwaarts te begeven. Die legatie is gemeubileerd en moet ik onderhouden, even goed als mijne woning alhier. De bedienden lonen en het onderhoud mijnen paarden bedragen maandelijks als volgt.
    Een Europesche hofmeester Itziboe 90
    twee Japanse koks Itziboe 50
    drie huisbedienden Itziboe 40
    drie poortwachters tevens nachtwacht Itziboe 30
    vijf bootslieden Itziboe 60
    twee staljongens Itziboe 20
    twee tuinlieden Itziboe 20
    twee timmerlieden Itziboe 36
    een waterdrager Itziboe 10
    Onderhoud van 2 paarden Itziboe 26
    Itziboe 382.—
    ad f1,20 = f458,40
    … anderdeels dacht ik dat wellicht spoedig ik mij te Jedo zouden kunnen vestigen, als wanneer maar een huishouden ter mijnen lasten zoude zijn, en ik derhalve goedkoper zoude kunnen leven.” De Graeff van Polsbroek also writes that he travels between Yokohama en Edo all the time.
19. Here

QUESTIONS

1. Exact dates for each location.
2. For a brief history of the location in Shiba: Who lived here previously and when?
3. Current photos of exterior and interior of all buildings.
4. Descriptions/impressions of interior by people who visited, if available.
5. A map from 1962 (Showa 37, see under IMAGES below) shows 7 individual buildings on the embassy grounds. However these “buildings” are not visible on aerial photographs taken in 1958 (see under IMAGES). Did the buildings on the map exist? If so, what was the function of each building? Can we find photographs of each? The new office wing was opened in April 1963. Is it already shown on this map?
6. Photos and plans of the new office wing opened by H.R.H Princess Beatrix in April 1963.
7. Photos and plans of the chancellery.
8. We need information and photographs of the villa (known as House 2) used by the Minister Plenipotentiary. Currently, we only have aerial photos supplied by Tokyo Tower (see under IMAGES). But we don’t know when they were built and by whom, and we have no photographs and plans.
9. What other buildings were there at the current location of the embassy? When were they built, destroyed, torn down? Illustrations and plans if available.

LOCATIONS BY YEAR

Locations and staff as published in Japan directories.

IMAGES

Shinpukuji as seen from Atagoyama, ca. 1890s.

Chooji (長応寺) — 1859-1870

Address: 2−1−10 Takanawa, Minato-ku, Tokyo 108-0074 (source).

Tokyo Tsukiji Teppouzu (東京築地鉄炮洲景), by Kuniteru Ichiyosai (一曜斎国輝), 1869 (Meiji 2), showing the Dutch flag near the Tsukiji Hotel in Tokyo’s foreign settlement. The text identifies the area as Odawara-machi.

The Dutch consulate was located in Tokyo’s Tsukiji Foreign Settlement (Minami-Odawara-machi 4-chome 2-banchi, in the former home of Amano Saburohei) in 1868.

MAPS

This map from 1962 (Showa 37) seems to show 8 individual buildings on the embassy grounds. However, the situation on the map does not seem to correspond with aerial photographs taken six years earlier (see below).

RESIDENCE, 1927–1928

AERIAL PHOTOS, 1956

NEWS AGENCY PHOTOGRAPHS

1. Front view of the embassy in 1965 (Showa 40)
2. Side view of of the embassy in 1965
3. View of embassy and parking area in 1965
4. Aerial view 1960
5. Aerial view 1960
6. Aerial view 1960
7. Aerial view 1958

EXTRA

List of foreign representatives during the Bakumatsu period (page 35)
List of Daimyo and which temples they guarded (Page 38)

オランダなど使節宿館跡 (真福寺)

愛宕1-3-8

安政5年(1858)3月から6月まで、オ ランダ使節クルチウスが逗留したのが愛宕 山下の真福寺(慶長10年〈1605〉建立) です。クルチウスは長崎出島の商館長でも ありましたが、この時は領事官の肩書きを 持っていたため、幕府は市中の旅宿は適当 ではないと判断し、真福寺を宿所にあてま した。真福寺はこの辺りでは江戸城にもっ とも近い寺院で、門前の愛宕下通りを進め ば500mほどで城門(新シ橋)につきあた ります。クルチウスは日蘭修好通商条約が 締結される前にここを去りましたが、その 後も真福寺には修好通商条約を結ぶために 訪れたロシア使節プチャーチンやフランス 使節グローなどが滞在しました。Source

オランダ公館跡

高輪2-1-11 長応寺跡

オランダは江戸時代、徳川幕府の鎖国政 策の中にあって西欧諸国で唯一日本と交易 していた国です。オランダは修好通商条約 締結後、外交使節を江戸に置かず、江戸 時代以来の長崎出島を本拠としていまし たが、総領事が江戸に出府した時に利用 していたのがここ長応寺です。文久3年 (1863)に総領事を引き継いだポルスブ ルックは出島から横浜に本拠を移しました が、江戸の公館として長応寺を引き続き利 用しました。ポルスブルックはスイス、ベ ルギー、デンマークなどの国々と幕府の条 約締結を積極的に周旋したため、長応寺は これらの諸国と日本との外交交渉の舞台に もなりました。

日英修好通商条約締結の地・オランダ公使宿跡 (西應寺)

芝2-25-6

安政5年(1858)7月8日、修好通商 条約を結ぶためイギリス使節エルギン卿の 一行が江戸に上陸し、滞在したのがここ西 應寺(応安元年〈1368〉開創)です。エル ギンは日米修好通商条約をモデルとするこ とを決めていたため、幕府との交渉は順調 に進み、10日後の7月18日に西應寺で条 約が締結されました。イギリス使節の一行 には中国人やペットまでおり、寝る時は ベッドに蚊帳をつるしたそうです。エルギ ンは滞在中の様子について、「この快い隠 れ家は一方の側が寺院で、他のすべての側 は高く築いた堤で外界から隔離されてい た」と記し、同じく随員のオリファントは 「われわれの部屋は中庭の一画になってい た。そこは芝生の庭園で、中央に蓮に覆わ れた池があり、そこにひなびた橋で渡る小 島があった。とても大きな金魚が幅の広い 蓮の葉の下に物憂げに浮かんでいた」と述 べています(いずれも『エルギン卿遣日使 節録』岡田章雄訳)。

また、翌6年9月1日からオランダ公使 宿館がここに置かれました。書院および庫 裏の2階などが使われ、初代公使クルチウ スらが駐在しました。しかし、慶応3年 (1867)12月25日の薩摩藩邸焼き討ち事 件(→30ページ)の時、隣接していた西 應寺も砲火によって全焼し、オランダ公館 日誌などの貴重な資料が失われてしまいま した。

公開：2021年04月18日
編集：2022年11月02日